Kuruluş

Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından koordine edilen ve Kalkınma Bakanlığımızla birlikte eşgüdüm halinde yürütülen "Üniversitelerimizin Bölgesel Kalkınma Odaklı Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşması" temalı proje çalışması kapsamında, 5 pilot üniversitenin belirlenmesine yönelik değerlendirme süreci tamamlanmış ve sonuçları 18 Ekim 2016 tarihinde, 2016-2017 Yükseköğretim Akademik Yılı Açılış Töreninde Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklanmıştır. Böylece Düzce Üniversitesi’nin bölgenin sürdürülebilir kalkınmasına yönelik misyonu; Çevre ve Sağlık olarak belirlenmiştir. Anılan süreçte sağlık ve çevre alanlarında yürütülecek iş ve işlemlerin etkinliğini sağlamak ve süreçleri izlemek üzere “Çevre ve Sağlık Teknolojilerinde İhtisaslaşma Koordinatörlüğü” kurulmuş, yapılan tüm faaliyetler koordinatörlük bünyesinde yürütülmeye başlanmıştır. Üniversitelerimizin Bölgesel Kalkınma Odaklı Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşması temalı proje, Üniversitelerimizin ülkemiz hedefleri kapsamında, başta bulundukları şehir ve bölge ile bütünleşmesinin sağlanması, iktisadi, sosyal ve beşeri sermayeyi geliştirmesi adına yükseköğretim kurumlarımızdan misyonlarını tekrar gözden geçirmeleri, tek tipten uzaklaşarak kurumsal farklılık ve çeşitliliğe yönelmeleri ve güçlü yönlerini dikkate almaları amaçlı bir projedir. Üniversitelerin Bölgesel Kalkınma Odaklı Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşması Projesi kapsamında ihtisaslaşacağımız çevre alanına yönelik program amacımız; tarımsal atıkların endüstriye geri kazanımı ile bölgenin kalkınmasına katkı sağlamak üzere “Tarımsal Atıkların Endüstriye Geri Kazanımı Uygulama ve Araştırma Merkezi vasıtasıyla gerek bölgemizin gerekse de ülkemizin önemli problemlerinden olan tarımsal atıkların değerlendirilmesi yönünde büyük bir adım atmaktır. Bölgemizin ekonomisi ağırlıklı olarak Tarım ve Orman ürünlerine dayalı olup; enerji, sağlık ve savunma sanayii gibi katma değeri yüksek sektörlerde üretimin sınırlı olduğu ve sermaye birikiminin, Türkiye ortalamasının oldukça altında olduğu bilinmektedir. Bu nedenle bölgemiz, öncelikli olarak katma değeri yüksek sektörlerde yatırıma ihtiyaç duymaktadır. Tarımsal kaynaklar bakımından oldukça yüksek bir potansiyele sahiptir. Bölgemizin ihtiyaçları ve potansiyeline ilişkin veriler ışığında, Üniversitemiz Atık Geri Kazanımı konusunda ihtisaslaşmak suretiyle bölgeye bilgi, nitelikli insan kaynağı ve gelir getirici ortam sağlayarak bölgesel kalkınmaya katkı sunmayı hedeflemektedir.

 

DÜTAGAM Misyonu: Yönetmeliğinde belirtilen faaliyetleri yine yönetmeliğinde ifade edilen amacı doğrultusunda gerçekleştirip başta Düzce ili olmak üzere Batı Karadeniz bölge halkına bilgi ve tecrübesini aktararak yöre halkının kalkınmasına katkı sağlamaktır.

DÜTAGAM Vizyonu: Sıfır atık felsefesi doğrultusunda tarımsal atıklardan katma değeri yüksek ürünler üreterek bölge ve ülke kalkınmasına kılavuzluk yapan öncü merkez olmaktır.

 

Düzce'nin Arazi ve Ekonomik Yapısı

Türkiye'nin karasal büyüklüğünün (785 milyon 347 bin dekar) % 30.3'ü tarım alanlarından oluşmaktadır. Sahip olduğu tarımsal alan ile dünyada 14. sırada, yüzölçümü oranına göre en fazla tarımsal alana sahip 15 ülke arasında 4. sıradadır. Düzce’nin ise 2 milyon 567 bin dekarlık (241.092 hektar) yüzölçümünün 741 bin 630 dekarı tarım, 1 milyon 238 bin 170 dekarı (124.216 hektar) ise orman alanıdır. Karasal büyüklüğünün %28,9’u tarım, %48,23’ü ise orman alanlarından oluşmaktadır. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Düzce İl Tarım ve Orman Müdürlüğü 2018 Faaliyet Raporu’na göre Türkiye’nin yüzölçümü 78 356 238 hektar olup bunun 23 199 946 Hektarı (%29.6’sı) işlenen tarım alanıdır. Türkiye geneli işlenen tarım alanının 154 359 791 Dekarı (%66.53’ü) tarla, 7 836 320 Dekarı sebze (%3.37’si) ve 34 623 870 Dekarı meyve (%14.92’si) üretim alanıdır. Ülkemizde 2019 yılı itibariyle 85 000 ton Antep fıstığı, 150 000 ton badem, 225 000 ton ceviz, 776 046 ton fındık, 72 655 ton kestane, 4 100 000 ton üzüm, 486 705 ton çilek, 69 317 ton dut, 310 000 ton incir, 16 256 ton keçiboynuzu, 548 323 ton muz, 559 171 ton nar, 51 317 ton Trabzon hurması, 63 798 ton kivi, 4 209 ton Avakado, 5 975 ton ahududu, 2 708 ton böğürtlen, 443 ton maviyemiş, 1 525 000 ton zeytin, 49 364 ton kültür mantarı, 1 450 000 ton çay, 70 000 ton tütün, 180 000 ton kolza, 6 000 000 ton tane mısır, 19 000 000 ton buğday, 7 600 000 ton arpa, 310 000 ton çavdar, 265 000 ton yulaf, 1 000 000 ton çeltik, 22 000 ton aspir, 2 100 000 ton ayçiçeği, 4 980 000 ton patates, 2 200 000 ton kuru soğan, 150 000 ton soya, 18 085 000 ton şeker pancarı, 354 000 ton mercimek, 630 000 ton nohut, 2 200 000 ton kütlü pamuk, 225 000 ton kuru fasulye, 663 882 ton havuç, 9 917 ton kırmızı pancar, 23 323 ton kök kereviz, 822 659 ton patlıcan ürtimi toplamda ise 31 089 644 ton sebze üretimi ve 20 578 453 ton meyve üretimi gerçekleştirilmiştir.

Düzce İl Geneli işlenen tarım alanı 74 489 Hektar (249 200 Hektarlık Düzce İl alanının %29.9’u) olup bunun 102 089 Dekarı tarla (%13.7’si), 8 565 Dekarı sebze (%1.14’ü) ve 633 824 Dekarı (%85.08’i) meyve üretim alnı olarak kullanılmaktadır. 633 824 Dekarlık meyve üretim alanında toplam 55 310 ton mevye üretimi gerçekleştirilmektedir. 631 640 Dekarlık alanda (toplam alanın %99.65’i) 52 686 ton fındık üretimi (toplam üretimin %95.25’i), 1 517 Dekarlık alanda (toplam alanın %99.65’i) 276 ton Ceviz üretimi (toplam üretimin %0.50’si), 220 Dekarlık alanda (toplam alanın %0.03’ü) 404 ton elma üretimi (toplam üretimin %0.73’ü), 197 Dekarlık alanda (toplam alanın %0.03’ü) 173 ton armut üretimi (toplam üretimin %0.31’i) ve 83 Dekarlık alanda (toplam alanın %0.01’i) 146 ton çilek üretimi (toplam üretimin %0.26’sı) yapılmaktadır. 109 459 Dekarlık tarla bitkileri ekiliş alanında toplam 268 571 ton tarla bitkileri üretimi yapılmaktadır. 42 818 Dekarlık alanda (toplam alanın %39.11’i) 31 105 ton dane mısır üretimi (toplam üretimin %11.58’i), 44 152 Dekarlık alanda (toplam alanın %40,33’ü) 209 350 ton silajlık mısır üretimi (toplam üretimin %77,94’ü), 8 865 Dekarlık alanda (toplam alanın %8.1’i) 2 324 ton buğday üretimi (toplam üretimin %0.86’sı), 6 499 Dekarlık alanda (toplam alanın %5.93’ü) 5 549 ton fiğ üretimi (toplam üretimin %2.06’ı), 3 872 Dekarlık alanda (toplam alanın %3.53’ü) 17 721 ton yonca üretimi (toplam üretimin %6.60’ı), 2 175 Dekarlık alanda (toplam alanın %1.98’i) 1 407 ton çeltik üretimi (toplam üretimin %0.52’si) ve 33 Dekarlık alanda (toplam alanın %0.03’ü) 167 ton şeker kamışı üretimi (toplam üretimin %0.06’sı) gerçekleştirilmektedir. 8 598 Dekarlık tarla bitkileri ekiliş alanında toplam 20 212 ton sebze üretimi yapılmaktadır. 1 978 Dekarlık alanda (toplam alanın %23’ü) 7 601 ton balkabağı üretimi (toplam üretimin %37.60’ı), 1 360 Dekarlık alanda (toplam alanın %15.81’i) 2 488 ton karayaprak lahana üretimi (toplam üretimin %12.30’u), 1 146 Dekarlık alanda (toplam alanın %13.32’si) 1 066 ton taze fasulye üretimi (toplam üretimin %5.27’si), 449 Dekarlık alanda (toplam alanın %5.22’si) 2 144 ton karpuz üretimi (toplam üretimin %10.60’ı), 773 Dekarlık alanda (toplam alanın %9’u) 1 868 ton domates üretimi (toplam üretimin %9.24’ü), 864 Dekarlık alanda (toplam alanın %10.04’ü) 1 256 ton biber üretimi (toplam üretimin %6.21’i) ve 316 Dekarlık alanda (toplam alanın %3.67’si) 1 022ton hıyar (salatalık) üretimi (toplam üretimin %5.05’i) yapılmaktadır. Ayrıca 420 ton kültür mantarı (toplam üretimin %2.07’si) yetiştirilmektedir. Bu veriler ışığında 2018 yılında Türkiye’de üretilen 515 000 ton fındığın 52 686 tonu (%10.23’ü), 87 207 ton balkabağının 7 601 tonu (%8.71’i), 167 ton şeker kamışının tamamı, 57 034 ton karayaprak lahananın 2 488 tonu (%4.36’sı), 46 144 ton kültür mantarının 420 tonu (%0.91’i), 940 000 ton çeltiğin 1 407 tonu (%0.15’i) ve 5 700 000 ton dane mısırın 31 105 tonu (%0.54’ü) Düzce ilimizde üretilmektedir.

T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Enerji İşleri Genel Müdürlüğü, Türkiye Biyokütle Enerjisi Potansiyeli Atlası verilerine göre; ülkemizde bitkisel atık miktarı 62 206 754 ton/yıl’dır. Bu miktarın 46 279 245 ton/yıl’ı tarla bitkileri, 4 038 114 ton/yıl’ı bahçe bitkileri ve 11 889 396 ton/yıl’ı sebze bitkilerinden kaynaklanmaktadır.
Batı Karadeniz Bölgesi’nde yer alan illerde yıllık Fındık atık miktarı; Düzce 94 746 ton/yıl, Zonguldak 35 991.9 ton/yıl, Kastamonu 12 582.2 ton/yıl, Bartın 9 272.3 ton/yıl, Sinop 2 581.4 ton/yıl ve Bolu 1 926 ton/yıl olup toplam 157 099.8 ton/yıl’dır. Bolu ilinde 719 166 ton/yıl bitkisel üretim ve 190 817.8 ton/yıl atık, Kastamonu ilinde 615 616 ton/yıl bitkisel üretim ve 192 102.2 ton/yıl, Sinop ilinde 428 106 ton/yıl bitkisel üretim ve 158 603.2 ton/yıl, Zonguldak ilinde 212 650 ton/yıl bitkisel üretim ve 72 072.1 ton/yıl, Bartın ilinde 439 147 ton/yıl bitkisel üretim ve 60 066.2 ton/yıl, Karabük ilinde 86 880 ton/yıl bitkisel üretim ve 30 755.6 ton/yıl atık ve Düzce ilinde 342 817 ton/yıl bitkisel üretim ve 143 879.4 ton/yıl atık gerçekleşmektedir. Batı Karadeniz Bölgesi genelinde 2 844 382 ton/yıl bitkisel üretim yapılmakta ve 776 489.20 ton/yıl atık ortaya çıkmaktadır. Mantar türlerini uygun tarımsal atıkları kullanarak kültüre etmek; ekonomik değeri bulunmayan ve hali hazırda var olan tarımsal atıkların ekonomik olarak değer kazanmasını sağlayacaktır. Ayrıca kullanılmış mantar kompostu; hayvan yemi, organik gübre, toprak düzenleyicisi, çiçek ve fide yetiştiriciliğinde ortam, yeniden mantar üretimi ve örtü toprağı gibi birçok farklı alanlarda kullanılabilmektedir.

Ülkemizde bir yılda üretilen 236.265 ton kompostun; 201.445 ton’u tavuk gübresinden, 31 820 ton’u büyükbaş gübresinden, 3.000 ton’u diğer atıklardan, 2.400 ton’u tarımsal (bitkisel) atıklardan üretilmektedir. Literatürde Afyonkarahisar ilinde bir yılda açığa çıkan 2.838.954 ton bitkisel atıktan (%20 nem içeriğinde) 1.490.451 ton kompost üretilmesinin mümkün olduğunu belirtmektedir. Elde edilen kompostlar; seralarda yüksek kaliteli bir yetiştirme ortamı oluşturmak amacıyla kullanılabilmektedir. Çünkü kompost uygulamaları; toprak organik madde içeriğinde artış sağlamakta, daha az ticari gübre kullanımı nedeniyle dekar başına ortalama 2.000 $ tasarruf sağlanmakta ve kimyasal gübrelemeye göre organik karbonu ve agregat stabilitesini önemli oranda arttırmaktadır. Başta sera atıkları olmak üzere tarımsal atıkların alternatif bir bertaraf yöntemi olan kompostlama ile tarımsal üretimde değerlendirilmesi, ülke ekonomisine katkı sağlayacak ve çevre kirliliği de önlenmiş olacaktır.
Malç, topraktan su kaybını önlemek, yabancı ot kontrolü sağlamak, toprağın yapısını iyileştirmek, toprağın verimi artırmak, topraktaki mikroorganizmaların faaliyetini artırmak, erozyonu önlemek, üründe erkencilik sağlamak gibi amaçlara yönelik olarak toprak üzerine örtülen organik materyaldir. Literatüre baktığımızda ülkemizde organik malç materyali olarak; mısır kocanı, yerfıstığı kabuğu, pirinç kabuğu, şeker kamışı artığı, ayçiçeği kabuğu, kakao, fasulye kabuğu ve fındık kavşağı (halk dilinde posa, kavşuk, kavşak, cüruf veya züruf) gibi tarımsal atıklar kullanılmaktadır. İnşaat sektöründe; üretim maliyetlerini düşürmesi ve hafif olmaları sebebiyle bina yükünü azaltmaları vb. nedenlerle ayçiçeği sapı, şeker kamışı, bambu, jüt, kenaf, pamuk, pirinç sapı, pirinç kabuğu, muz sapı, buğday, tütün, ananas, mısır sapı, kenevir, yulaf sapı, saman, arpa, keten, çavdar vb. bitkisel ve tarımsal atıklardan üretilen yapı ve yalıtım malzemesi kullanılmaktadır. Ülkemiz gibi deprem kuşağında olan ülkeler için oldukça önemli bir yarardır. Tarımsal atıkların yenilenebilir enerji kaynağı olarak kullanılması, Türkiye ekonomisi açısından son derece önemlidir. Türkiye’de yılda üretilen 50-65 Mtep (milyon ton eşdeğer petrol) tarımsal atık ve 11.05 Mtep hayvansal atığın %60’ı enerji üretimi için kullanılırsa Türkiye’nin yıllık enerji tüketiminin % 22-27’si karşılanabilecektir.

 

Faaliyet Alanları

a) Tarımsal atıklardan katma değeri yüksek ürün ve ürünlerin elde edilmesi amacıyla bilimsel çalışmalar yapmak için gereken uygulama ve araştırma laboratuvarları kurmak, kurulmuş olanları desteklemek ve araştırmacıların kullanımına sunmak, diğer ulusal veya uluslararası uygulama ve araştırma merkezleri ve laboratuvarlarla işbirliği içinde uygulama, eğitim ve araştırmalar yapmak,
b) Tarımsal atıklardan katma değeri yüksek ürün ve ürünlerin elde edilmesi amacıyla endüstriyel çalışmaları gerçekleştirmek ve bunların pilot üretim tesislerini kurmak,
c) Tarımsal atıklardan katma değeri yüksek ürün ve ürünlerin elde edilmesi konularında ulusal ve uluslararası düzeyde bilimsel araştırma projeleri hazırlamak ve gerçekleştirmek,
d) Merkezin amacı doğrultusunda yurt içi ve yurt dışındaki bilimsel çalışma ve araştırma projelerini desteklemek, ulusal ve uluslararası kongre, konferans, fuar, sempozyum, seminer, panel, kurs ve bilimsel etkinlikler düzenlemek ve bunları desteklemek,
e) Tarımsal atıklardan katma değeri yüksek ürün ve ürünlerin elde edilmesi alanlarında araştırmacı yetiştirilmesini desteklemek,
f) Tarımsal atıklardan katma değeri yüksek ürün ve ürünlerin elde edilmesi hakkında toplumsal bilinci artırmaya yönelik çalışmalar yapmak,
g) Tarımsal atıklardan katma değeri yüksek ürün ve ürünlerin elde edilmesi amacıyla ulusal ve uluslararası düzeyde özel ve tüzel kişiler ve kamu kuruluşlarıyla işbirliği yapmak,
h) Çevre ve sağlık alanındaki ihtisaslaşma çalışmaları kapsamında tarımsal atık geri kazanım çalışmalarının yayılımı için çalışmalar gerçekleştirmek,
i) Gerektiğinde merkeze bağlı yeni laboratuvar ve alt birimler kurmak,
j) Merkezin tanıtımını gerçekleştirmek,
k) Merkezin amaçları ile ilgili Yönetim Kurulu’nca kabul edilen diğer faaliyetlerde bulunmak.